Seabradahkefaage 5.-7. daltese
Desnie bijjievuajnoem viehtide gaavnh, veesme bijjieöörneme teeman mietie:
Seabradahkelaejhtehks ussjedimmie jïh ektiedimmieh
Daennie teemesne learohkh haarjanieh ektiedimmieh vueptiestidh geografijen, histovrijen jïh daaletje tïjjen heannadimmiej gaskem. Learohkh analyseerieh guktie faamoe jïh faamoerelasjovnh seabradahkem baajnehtieh. Daate sæjhta jiehtedh learohkh edtjieh maehtedh onterdidh, ussjedadtedh jïh vuarjasjidh guktie daajroe seabradahki bïjre sjædta.
Daate lea ööhpehtimmieboelhke mij lea gierkie-aalteren bïjre. Aajkoe boelhkine lea learohki åvtedaajroeh jïh vuajnoeh teemaj bïjre åadtjodh, seamma tïjjen goh orre daajroem vejtiestieh. Boelhke bööremes sjeahta 7. daltesasse, men maahta aaj aalkovinie åtnasovvedh teemide mænngan. Boelhken tjïrrh learohkh sijhtieh vihkeles baakoetjierth jïh daajroem vejtiestidh tïjjeboelhken bïjre. Lissine learohkh åadtjoeh onterdidh mejtie gierkie-aalteren jieledevuekie annje gååvnese daan biejjien.
Daate lea raajroe gusnie learohkh guvviej, teeksten, videoven, hypoteesi jïh digkiedimmien tjïrrh, nuepiem åadtjoeh jïjtsh dååjrehtimmievåaromem viertiestidh dåehkien goerkesinie aarebi histovrijen boelhkijste. Soejkesjamme ånnetji faagi dåaresth geografije jïh eatnefaage barrkedh Jåarhkegyhtjelassh lohkehtæjjeste leah dan åvteste jarngesne.
Daate lea raajroe gusnie learohkh guvviej, teeksten, videovi, hypoteesi jïh digkiedimmien tjïrrh nuepiem åadtjoeh jïjtsh dååjrehtimmievåaromem viertiestidh dåehkien goerkesinie aarebi histovrijes boelhkijste. Soejkesjamme ånnetji faagi dåaresth geografijine jïh eatnemefaagine. Jåarhkegyhtjelassh lohkehtæjjeste leah dan åvteste jarngesne.
Daate lïeremeboelhke faagi dåaresth lea voenges histovrijen bïjre. Gosse gaatoenommh ohtsedh nommigujmie almetjidie jallh nommh mïsse akt jeatjah staaren jarngesne jallh sijjesne gusnie årroeh, learohkh sijhtieh staaren jallh sijjien bïjre lïeredh jeatjahlaakan. Dah edtjieh gaavnedh gie almetje, gusnie sijjie, man åvteste dïhte lea åehpies, gubpede nomme båata jïh dan bijjelen ussjedadtedh.
Raajroe daaroedehtemem, internaateskuvlh jïh tïjjem daaroedehtemen mænngan buerkeste, jarkelimmiejgujmie mah dellie böötin.
Demokratije jïh meatanårrome
Daennie teemesne learohkh daajroem åadtjoeh joekehtsi bïjre laanti gaskem gosse lea stuvremevuekien jïh gorredimmien bïjre almetjereaktijste. Dah viehkiem åadtjoeh vueptiestidh man åvteste vigkieh sjïdteme jïh sjidtieh. Learohkh edtjieh dååjrehtimmiem åadtjodh demokratijine rïektesisnie juktie maehtedh baajnehtidh jïh meatan årrodh seabradahkem hammoedidh. Edtja sisvegem daennie jarngebiehkesne tjoevkesisnie vuejnedh ovmessie perspektijvijste, dehtie voenges don veartenevijries, jïh aalkoeåålmege – jïh unnebelåhkoeperspektijvine, leavlojne åvtetje aajkan, daaletje tïjjese jïh båetijen aajkan. Daate sæjhta jiehtedh learohkh edtjieh maehtedh onterdidh, ussjedadtedh jïh vuarjasjidh guktie daajroe demokratijegoerkesen jïh meatanårromen bïjre sjædta.
Ööhpehtimmieboelhkh leah bijjemes bielie Seabradahkefaagese saemien 5-10. Boelhki tjïrrh learohkh edtjieh maahtoem tseegkedh Saepmien bïjre jïh ussjedadtedh mij sæjhta jiehtedh bieline årrodh Saepmeste jïh jïjtse ektiedimmien bïjre dejtie ovmessie biehkide mah leah vïedteldihkie daan suarkan. Gaajhkh dov ovmessie teemah mah leah daennie boelhkesne, sïjhtieh lihkebe tjïelkestamme sjïdtedh ovmessie raajroej tjïrrh Seabradahkefaagesne saemien 5-10.
Learohkh aelhkie bïevnesh åadtjoeh mah maehtieh dejtie viehkiehtidh buerebelaakan guarkedh guktie stoerredigkieveeljeme jïh saemiedigkieveeljeme demokratijem Nöörjesne baajnehtieh.
Raajrosne jienebh geatskanimmieh saemiej åålmegebeajjan. Learohkh edtjieh don histovrijes duekien bïjre lieredh man åvteste saemiej åålmegebiejjiem heevehtibie. Dah ussjededtieh man åvteste mijjieh daam biejjiem heevehtibie. Mijjieh aaj ovmessie heevehtimmievuekide saemiej åålmegebiejjeste vuartasjibie. Jarngesne åtna man åvteste Elsa Laula Renberg lij vihkele man åvteste goevten 6. b. edtji saemiej åålmegebiejjine årrodh. saemien saevege jïh saemiej laavlome aaj sijjiem åådtjeme raajrosne.
Nænnoes seabradahkh
Daennie teemesne vuartesje guktie vierhtieh leah juakasovveme ovmessie seabradahkine. Learohkh haarjanimmiem åadtjoeh guarkedh guktie jarkelimmieh åvtetje aejkien jïh daaletje tïjjen baajnehtieh man nænnoes ovmessie seabradahkh leah. Nænnoes evtiedimmie seabradahkefaagesne edtja tjoevkesisnie vuajnalgidh ovmessie perspektijvijste, dehtie voenges don veartenevijries, jïh aalkoeåålmege-. Jïh unnebelåhkoeperspektijvine, leavlojne åvtetje aajkan, daaletje tïjjese jïh båetijen aajkan. Daate sæjhta jiehtedh learohkh edtjieh maehtedh onterdidh, ussjedadtedh jïh vuarjasjidh guktie daajroe nænnoes seabradahki bïjre sjædta.
Raajrosne ovmessie bielieh mearoegaedtiekultuvreste mearoesamiej, göölemen jïh bivtemen bïjre, jielemi bïjre, vïnhtsebigkemen bïjre, tjoevkesetåarni bïjre jïh navigasjovnen bïjre.
Daennie raajrosne libie bijjemes bieliem learoesoejkesjevierhkeste våaroeminie åtneme. Teemesne Almetjehealsoe jïh jieledehaalveme learohkh edtjieh maahtoem åadtjodh mah nuepieh vedtieh eensi veeljemh jieliedasse vaeltedh, jïh faktovrh guarkedh mah aaj leah vihkele juktie jïjtse jieledem haalvedh. Dan sisnjelen relasjovnh, jieledevoeth, åtnoe jïh persovneles ekonomije.
Daennie raajrosne vielie lïerebe mij pandemije lea, jïh mannasinie Corona-vijruse lea pandemije. Laavenjassi jïh ussjedadtemi tjïrrh learohkh nuepiem åadtjoeh ussjedadtedh guktie dah jïjtjh maehtieh viehkine årrodh, mah dåehkieh mah sjïere vaahresne jïh maam maahta «lïeredh» daehtie tïjjeste gosse nöörjen seabradahkem steegkeme.
Prosjekte «Roehtsigujmie jïh såajajgujmie» Guovdageaidnun tjïeltesne leah daejtie boelhkide evtiedamme, mah faagi learoesoejkesjh våaroeminie utnieh jïh gusnie ovmessie faagh aktanieh barkosne saemien kultuvrine. Boelhkh aaj vïedteldahkesne dan orre bijjemes bealan jïh dejtie dåaresthfaageles teemide, goh monnehke evtiedimmie, demokratije jïh meatanårrojevoete jïh almetjehealsoe jïh jieledehaalveme.
Ööhpehtimmieboelhke 5. – 7. daltesasse gusnie learohkh ektesne eatnemevierhtieh mijjen veartenebåalosne kraanskoeh. Raajrosne joekehts labh mah gaskem jeatjah moerem kraanskoeh goh vierhtie jïh guktie/mannasinie mijjieh bajhkem skorresjinie nuhtebe.
Vuartesjh daam vierhtiem gærjagåetesne
Identiteeteevtiedimmie jïh ektievoete
Daennie teemesne learohkh barkeminie guarkedh mannasinie almetjh tjåanghkenieh seabradahkide jïh guktie geografeles, histovrijes jïh daaletje tsiehkieh identiteeteevtiedimmiem jïh ektievoetem baajnehtieh. Daate sæjhta jiehtedh ovmessie perspektijvh utnedh mij hijven jielede maahta årrodh, jïh learohkh dovne voerkesvoetem histovrijen bïjre jïh dahkoemaahtoem evtiedieh, viehkine jïjtjemse guarkedh åvtetje aejkine, daaletje tïjjine jïh båetijen aejkine.
Daate sæjhta jiehtedh learohkh edtjieh maehtedh onterdidh, ussjedadtedh jïh vuarjasjidh guktie daajroe identiteeteevtiedimmien jïh ektievoeten bïjre sjædta.
Ööhpehtimmieboelhki ulmie goerkesem tseegkedh baakoen identiteete åvteste, vuejnedh mijjieh ovmessie råållah utnebe jïh tjuara guarkedh mij jearsoes jïjtjisnie årrodh. Boelhkh gaskedaltesisnie intensjovnem åvteste buakta 1.-4. Daltesistie joekehtsi bïjre jïh maam dïhte sæjhta jiehtedh fuelhkesne, voelpigujmie jïh sïebredahkesne. Ussjededtieh joekehtsvoeten bïjre jïh dam seahkaridh. Learohkh maehtieh gærjam darjodh jallh sov gærjesne tjaeledh Storylabesne. Dan nomme maahta årrodh Mov identiteete, Mov skaehtiegæstoe jallh Mov gæstoe.
Aamhtesisnie «Ektesne årrodh» vïenevoete, irhkeme, moraale-njieptjieh, nedtevihte jïh vædtsoesvoete. Labine ovmessie aehpieh jïh gyhtjelassh mah ahkedh geervebe sjidtieh. Learohkh haestemh åadtjoeh jïjtsh gïeleåtnoem måjhtelidh, jïh jïjtsh jïh mubpiej dahkoeh. Feerhmesovveme jïh identiteete leah vihkeles baakoetjïerth. Raajrosne jienebh labh mah sinsætnan bigkieh, men gåarede aaj dejtie sïerrene sinsitneste nuhtjedh. Boelhkh hijvenlaakan sjiehtieh klaassebyjresem jïh learohki aarkebiejjiem jarngesne utnedh. Learohkh maehtieh gærjam darjodh jallh sov gærjesne tjaeledh Storylabesne. Dan nomme maahta årrodh Mov identiteete, Mov skaehtiegæstoe jallh Mov gæstoe.
Daate raajroe baakoetjïerth goerehte goh gellievoete, unnebelåhkkoe, seammavyörtegsvoete, mïrrestalleme jïh demokratije ovmessie dåehkiejgujmie mah gellievoetem Nöörjesne vuesiehtieh
Kråahpe jïh seksualiteete 5. – 7. daltese lea seksualiteeten, seksuelle daaresjimmiej jïh ruvsen bïjre. Ööhpehtimmie seksualiteeten bïjre edtja viehkiehtidh guktie maanah jïh noerh leah ryöjredamme ovmessie sosijaale jïh seksuelle tsiehkieh dåastodh hijvenlaakan. Vihkeles lïerehtimmie jearsoesvoetem sjugnede. Jearsoesvoete lea eevre daerpies ihke noerh edtjieh maehtedh tråjjem dååjredh, jearsoe identiteetem jïh hijven seksuelle jieledem evtiedidh, jïh irhkemem, sïerredimmiem jïh narrahtimmieh heerredidh. Seksualiteete lea aavoen, dïedten, leajhtadimmien bïjre jïh almetji tsiehkien bïjre gaskemsh jïh hijven tsiehkien bïjre jïjtse kråahpese. Seamma tïjjen aaj mïrhke bielieh seksualiteeteste gååvnesieh. Nuhteme, daaresjimmie, seksuelle trïegkenasse jïh irhkeme leah såemies vuesiehtimmieh. Learohkh maehtieh gærjam darjodh jallh sov gærjesne tjaeledh Storylabesne. Dan nomme maahta årrodh Mov identiteete, Mov skaehtiegæstoe jallh Mov gæstoe.