Dåaresthfaageles teemah 5.-7. daltese
Desnie bijjievuajnoem viehtide gaavnh, veesme bijjieöörneme teeman mietie:
Demokratije jïh meatanårrojevoete
Demokratije jïh meatanårrojevoete goh dåaresthfaageles teema skuvlesne edtja learoehkidie daajroem vedtedh demokratijen eaktoej, aarvoej jïh spïelenjoelkedassi bïjre, jïh dejtie ryöjrehtidh meatan årrodh demokrateles prosessine. Lïerehtimmie edtja learoehkidie goerkesem vedtedh ektiedimmien bïjre demokratijen jïh vihkeles åålmehreaktaj gaskem goh soptsestimmiereakta, jïenestimmiereakta jïh organisasjovnenfrïjjevoete. Dah edtjieh goerkesem åadtjodh demokratijen leah joekehts hammoeh jïh vuekieh.
Learohkh edtjieh aaj goerkesem åadtjodh evtiedimmien bïjre demokrateles institusjovnijste Saepmesne, jïh guktie sïjte lea vuekine orreme jïh annje lea, jïjtjemse organiseeredh. Seamma aaj faamosne saemiej dåarjoe gaskenasjonaale aalkoeåålmegelaavenjostosne jïh gaskenasjonaale latjkojde jïh konvensjovni vihkelesvoetese don demokrateles evtiedæmman. Barkoen tjïrrh seabradahkefaagine learohkh edtjieh laejhtehkslaakan ussjedidh, ovmessie perspektijvh vaeltedh, ovmessie mïelh gïetedidh jïh eadtjohke meatanårrojevoetem vuesiehtidh.
Ööhpehtimmieboelhkh leah bijjemes bielie Seabradahkefaagese saemien 5-10. Boelhki tjïrrh learohkh edtjieh maahtoem tseegkedh Saepmien bïjre jïh ussjedadtedh mij sæjhta jiehtedh bieline årrodh Saepmeste jïh jïjtse ektiedimmien bïjre dejtie ovmessie biehkide mah leah vïedteldihkie daan suarkan. Gaajhkh dov ovmessie teemah mah leah daennie boelhkesne, sïjhtieh lihkebe tjïelkestamme sjïdtedh ovmessie raajroej tjïrrh Seabradahkefaagesne saemien 5-10.
Daesnie labh jïh laavenjassh gaavnh mejtie maahtah nuhtjedh skuvleaalkovisnie jïh abpe skuvlejaepien tjïrrh. Voestes labesne learohkh nuepiem åadtjoeh sijjen gieseste soptsestidh jïh sjaavnjoeh båetijen skuvlejaepien bïjre juekedh. Daate labe hijvenlaakan sjeahta goh murreds jïh lustes «icebreaker» skuvlejaepien aalkoelisnie. Laavenjasselabesne learohkh maehtieh dikth jïh soptsesh tjaeledh jïh guvviedidh. Minngemes labe klaassenjoelkedassh jarngesne åtna. Vierhtieh leah åajvahkommesne maanaskuvlen daltesidie, men båarasåbpoe learohkh maehtieh aaj vierhtide nuhtjedh.
Daate raajroe baakoetjïerth goerehte goh gellievoete, unnebelåhkkoe, seammavyörtegsvoete, mïrrestalleme jïh demokratije ovmessie dåehkiejgujmie mah gellievoetem Nöörjesne vuesiehtieh.
Learohkh aelhkie bïevnesh åadtjoeh mah maehtieh dejtie viehkiehtidh buerebelaakan guarkedh guktie stoerredigkieveeljeme jïh saemiedigkieveeljeme demokratijem Nöörjesne baajnehtieh.
Almetjehealsoe jïh jieledehaalveme
Teema edtja daajroem vedtedh guktie relasjovnh jïh ektiedimmie baajnehtamme sjidtieh aktivyöki barkoste mubpiejgujmie, aaj digitaale, jïh lea bielie maahtoste faagesne. Edtja viehkiehtidh guktie learohkh maehtieh hijven veeljemh vaeltedh jieliedisnie jïh haestemh gïetedidh seksualiteeten, persovneles ekonomijen, ålkoestimmien jïh digitaale ektiedahkoen bïjre. Teema edtja aaj viehkiehtidh goerkesem, seahkarimmiem jïh toleraansem sjugniedidh gellievoetese, mubpiej aarvojde jïh jieledeveeljemidie, jïh perspektijvh vedtedh mij hijven jielede maahta årrodh. Learohkh edtjieh maehtedh suerkieh identifiseeredh gusnie almetjeaarvoem haasta, goh almetjeåesiestimmesne jïh mijjen baelien slaaverijesne, jïh råajvarimmieh buektedh mah almetji vihkeles daerpiesvoeth gorredieh.
Seabradahke mij hijven healsoeveeljemidie fïereguhten luvnie sjïehteladta, lea joekoen hijven almetjehealsose. Jieledehaalveme lea maehtedh guarkedh jïh maehtedh faktovrh baajnehtidh mah mïelem utnieh jïjtse jieledem haalvedh. Teema edtja aaj viehkiehtidh guktie learohkh lierieh mietiemoerem jïh vuestiebïegkem jïh praktihkeles haestemh bööremeslaakan gïetedidh.
Adveentelabe fïerhten skuvlebeajjan goeven. Fïerhten biejjien aktem sïllem gaavnh daanbeajjetje biejjielåhkoesæjrojne, daanbeajjetje onne onterdimmine jïh aktem raeriestimmiem akten darjomen bïjre maam maahta darjodh adveentetïjjen. Datne jåvlelaavlomh, filmebïetskh, ussjedadtemelaavenjassh jïh såemies kreatijve darjomh gaavnh. Goh gaajhkh jeatjah labine maahtah jïjtje sïllide sertedh jïh jarkelidh guktie dov ööhpehtæmman jïh dov adveenteståantese sjeahta. 
Ussjedadtemen jïh soptstallemen tjïrrh learohkh goerkesem åadtjoeh guktie baatarimmesne årrodh. Raajrosne vïjhte labh mah sinsitnien nille bigkieh, men maehtieh aaj fïereguhtene haeresne åtnasovvedh. 
Daate raajroe baakoetjïerth goerehte goh gellievoete, unnebelåhkkoe, seammavyörtegsvoete, mïrrestalleme jïh demokratije ovmessie dåehkiejgujmie mah gellievoetem Nöörjesne vuesiehtiehe.
Raajrosne ovmessie såarhts dïrregh jïh maallh gïengelåbpoe lïerehtæmman dåaresthfaageles barkoen tjïrrh. 
Aamhtesisnie «Ektesne årrodh» vïenevoete, irhkeme, moraale-njieptjieh, nedtevihte jïh vædtsoesvoete. Labine ovmessie aehpieh jïh gyhtjelassh mah ahkedh geervebe sjidtieh. Learohkh haestemh åadtjoeh jïjtsh gïeleåtnoem måjhtelidh, jïh jïjtsh jïh mubpiej dahkoeh. Feerhmesovveme jïh identiteete leah vihkeles baakoetjïerth. Raajrosne jienebh labh mah sinsætnan bigkieh, men gåarede aaj dejtie sïerrene sinsitneste nuhtjedh. Boelhkh hijvenlaakan sjiehtieh klaassebyjresem jïh learohki aarkebiejjiem jarngesne utnedh. Learohkh maehtieh gærjam darjodh jallh sov gærjesne tjaeledh Storylabesne. Dan nomme maahta årrodh Mov identiteete, Mov skaehtiegæstoe jallh Mov gæstoe. 
Kråahpe jïh seksualiteete 5. – 7. daltese lea seksualiteeten, seksuelle daaresjimmiej jïh ruvsen bïjre. Ööhpehtimmie seksualiteeten bïjre edtja viehkiehtidh guktie maanah jïh noerh leah ryöjredamme ovmessie sosijaale jïh seksuelle tsiehkieh dåastodh hijvenlaakan. Vihkeles lïerehtimmie jearsoesvoetem sjugnede. Jearsoesvoete lea eevre daerpies ihke noerh edtjieh maehtedh tråjjem dååjredh, jearsoe identiteetem jïh hijven seksuelle jieledem evtiedidh, jïh irhkemem, sïerredimmiem jïh narrahtimmieh heerredidh. Seksualiteete lea aavoen, dïedten, leajhtadimmien bïjre jïh almetji tsiehkien bïjre gaskemsh jïh hijven tsiehkien bïjre jïjtse kråahpese. Seamma tïjjen aaj mïrhke bielieh seksualiteeteste gååvnesieh. Nuhteme, daaresjimmie, seksuelle trïegkenasse jïh irhkeme leah såemies vuesiehtimmieh. Learohkh maehtieh gærjam darjodh jallh sov gærjesne tjaeledh Storylabesne. Dan nomme maahta årrodh Mov identiteete, Mov skaehtiegæstoe jallh Mov gæstoe. 
Nænnoes evtiedimmie
Barkoen tjïrrh nænnoes evtiedimmine learohkh edtjieh maahtoem evtiedidh mestie dah maehtieh eensi veeljemh vaeltedh jïh etihkeles jïh byjresevoerkes årrodh. Learohkh edtjieh guarkedh fïereguhten dahkoeh jïh veeljemh leah vihkele. Teema dåeriesmoeretjoelmh tjeekie mah leah teemaj bïjre byjrese jïh klijma, giefiesvoete jïh joekedimmie vierhtijste, vigkieh, healsoe, mïrrestalleme, demografije jïh ööhpehtimmie. Daajroe ektiedimmiej bïjre eatnemen jïh seabradahken gaskem, guktie almetjh klijmam jïh byjresem baajnehtieh, jïh guktie jieledetsiehkieh, jieledevuekieh jïh demografije leah vïedteldihkie gaskemsh, daam goerkesem vedtieh. Guktie eatnemem guarkoe jïh reerie Saepmesne åvtesne jïh daelie lea bielie daestie. Learohkh edtjieh ektiedimmien bïjre lïeredh dej ovmessie aspekti gaskem nænnoes evtiedimmesne.
Daesnie vierhtieh gaavnh mah maehtieh åtnasovvedh barkosne nænnoes evtiedimmine.
Raajroe Veartene balansesne 5-7 lea dåaresthfaageles raajroe vïedteldihkie nænnoes evtiedæmman jïh EN:n nænnoesvoeteulmide. Raajroen lea aalkoelabe gusnie learohkh buerebelaakan daajehtsigujmie teemaj bïjre åahpenieh, jïh voerkesvoetem jïh maahtoem nænnoesvoeten bïjre vedtieh. Vihkele golme åssjaldahkh åejjesne seamma tïjjen utnedh: sosijaale tsiehkieh, ekonomeles tsiehkieh jïh byjrese jïh klijma. Aalkoelaben mænngan raajroe lea joekedamme 17 unnebe boelhkide gusnie fïerhte labe aktem ulmiem åehpiedahta. Dah maehtieh dåehkiebarkosne åtnasovvedh gusnie learohkh jïjtjh nænnoesvoeteulmiem veeljieh maam maehtieh veelebelaakan goerehtidh, jallh ektie ööhpehtimmieboelhkesne gusnie lohkehtæjja lissie fokusem sæjhta akten dejstie ulmijste.
Vierhtieh ulmine utnieh learohki goerkesem evtiedidh kreekh leah joekehts, jïh dah maehtieh klaasside bïejesovvedh. Dellie vihkele daajehtsidie daejredh goh aarhte, virvelekreekh, virvelenamhtah kreekh, jïh jieledesyklush. Daate vihth vihkele jis edtja maehtedh gïengelåbpoe goerkesem evtiedidh biologeles gellievoeten bïjre mænngan, jïh maam mijjieh almetjh maehtieh darjodh daam gellievoetem gorredidh.
