Fágaidrasttideaddji fáttát 8.-10. ceahkki

Dás gávnnat oppalašgova resurssain, ja dat leat ordnejuvvon bajitoasi fáttá mielde:

Demokrátiija ja mielborgávuohta

Demokratiija ja mielborgárvuohta fáddán skuvllas galgá addit ohppiide máhtu demokratiija eavttuid, árvvuid ja njuolggadusaid birra, ja dahkat nu ahte sii sáhttet oassálastit demokráhtalaš proseassain. Oahpahus galgá addit ipmárdusa demokratiija ja guovddáš olmmošvuoigatvuođaid oktavuođain, nu go cealkinfriddjavuohta, jienastanvuoigatvuohta ja organisašunfriddjavuohta. Sii galget oažžut ipmárdusa das ahte demokratiijas leat iešguđet hámit ja albmaneamit.

Oahppit galget maiddái áddet demokráhtalaš ásahusaid ovdáneami Sámis, ja mo siida lea leamaš ja lea ain okta vuohki organiseret iežas demokráhtalaččat. Dát guoská maiddái sápmelaččaid doarjagii riikkaidgaskasaš eamiálbmotovttasbargguin ja riikkaidgaskasaš soahpamušain ja konvenšuvnnaid mearkkašumis demokráhtalaš ovdáneapmái. Barggadettiin servodatfágain galget oahppit jurddašit kritihkalaččat, váldit iešguđet perspektiivvaid, gieđahallat digaštallamiid ja čájehit aktiiva mielborgárvuođa.

Dát ráidu váldá ovdan terrordaguid suoidnemánu 22. beaivve 2011, ja dás geahččat mot dát lea váikkuhan min servodahkii. Sisdoallu lea heivehuvvon nu ahte oahppit nagodivčče fuomášit oktavuođaid ja čanastumiid.Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Dán ráiddu bokte ožžot oahppit reaidduid mat galggaše ráhkkanahttit sin dahkat iežaset politihkalaš válljejumiid. Dán ráiddus leat seaguhuvvon sihke CoLabs, Storylabs,IdeaLabas bargobihtáid lassin. Olles ráidu lea huksejuvvon dainna sávaldagain ahte oahppit ožžot veahki olahit ollislaš ipmárdusa das mot Norgga politihkalaš vuogádat doaibmá ja manin lea nu mot lea. Ráiddu sisdoalu bokte ožžot oahppit vejolašvuođa fuomášit čatnosiid das mot Norgga servodat lea huksejuvvon ja makkár konsekveanssaid dat addá ovttaskas olbmui.Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Sámi álbmotbeaivi lea 6.b guovvamánus, ja dát bargu čalmmustahttá historjá ja manne mii dán beaivvi ávvudit. Makkár doarrumat leat sámiin leamaš oažžut sin vuoigatvuođaid.

Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Dát oahpahusdahkosat leat servvodatfága sámi 8-10 ráhkkanusat. Doaimmaid bokte galget oahppit dovdat sámi historjjá ja movt historjjá dagut leat váikkuhan otná dillái. Sii galget máhttit reflekteret ja oaidnit sin dego oassin das. Lea maiddái dehálaš ahte sii dovdet rámisvuođa ja dakko bokte dorjot iežaset máttuid ja kultuvrra.Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Dát oahpahusdahkosat leat Servodatfága sámi 5-10 ráhkkanusat. Dáid doaimmaid bokte galget oahppit hukset gelbbolašvuođa Sámi birra ja reflekteret maid mearkkaša leat oassin Sámis. Ja dasto reflekteret iežaset gullevašvuođa elementtaide maid leat čadnon dán guvlui. Buot fáttát mat dás leat mielde, ožžot lasi fuomášumi iešguđetge ráidduin Servodatfága sámi 5-10.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Sámi giellavahkku galgá čájehit ja loktet sámi gielaid.Learnlab háliida dán ráiddu bokte ovddidit ja gaskkustit davvi-, lulli- ja julevsámi giela ja kultuvrra.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Álbmotdearvvašvuohta ja birget eallimis

Fáddá galgá addit ipmárdusa dasa mo ovttasdoaibman earáiguin, maiddái digitálalaččat, váikkuha gaskavuođaide ja gullevašvuhtii ja lea maiddái oassin fága gelbbolašvuođas. Dat galgá váikkuhit dasa ahte oahppit máhttet dahkat buriid válljemiid eallimis ja gieđahallat hástalusaid mat gullet seksualitehtii, persovnnalaš ekonomiijai, gárrenmirkkuide, olggobealvuhtii ja digitála ovttasdoaibmamii. Fáddá galgá maiddái leat mielde hábmemin áddejumi, árvvusatnima ja gierdavašvuođa girjáivuhtii, earáid árvvuide ja eallinválljejumiide, ja addit perspektiivvaid dasa mii buorre eallin sáhttá leat.

Fága bokte galget oahppit máhttit identifiseret guovlluid gos olmmošárvu áitojuvvo, ovdamearkka dihtii olmmošgávppašeami ja dálááiggi šlávavuohta oktavuođas, ja fuomášit doaibmabijuid mat áimmahuššet olbmuid vuođđodárbbuid.

Sámi giellavahkku galgá čájehit ja loktet sámi gielaid.Learnlab háliida dán ráiddu bokte ovddidit ja gaskkustit davvi-, lulli- ja julevsámi giela ja kultuvrra.Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Dán ráiddus beassá oahppat eambbo pandemiija birra ja manne koronavirus lea pándemiija. Bargobihtáid ja reflekšuvnnaid bokte besset oahppit guorahallat ja jurddašit movt sii ieža sáhttet leat mielde váikkuheame, guđe joavkkut leat hearkkit ja maid koronavirusis sáhttá oahppat.Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Oahpahusas leat máŋga ulbmila. Galgá speadjalastit iežas saji joavkkuin ja guorahallat makkár mearkkašupmi joavkkus ja sierralágan rollain leat du identitehtaovdáneapmái. Oahpahus guoskkaha peršovnnalaš ja sosiála identitehta, ja sosialá identitehta vuoruhuvvo. Movt galgat meroštallat iežamet daguid ja geat mii duođai leat? Oahpahusa bokte čiekŋudit iežamet identitehta ipmárdussii ja jearrat mot sáhttá identitehta báidnit ja váikkuhit. Loahpas ges galgat reflekteret mot iežas identitehta sáhttá várjalit ja gáhttet. Ságastallamat, reflekšuvnnat ja imaštallan leat guovddáš oasit identitehta-bargguin. Erenoamáš dehálaš dán agis lea čalmmustahttit man divrras gullevašvuohta lea, muhto seammás maiddái makkár vuoimmi ja givrodaga iešguđetláganvuođat addet. Oahppit sáhttet čállit iežaset girjjis Storylabas dahje ásahit dohko girjji man sáhttá gohčodit juogo “Mu identitehta”, mu “Giisá” dahje mu “Árdnabumbá”.Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Ráidu mii válddaha dásserávvu, vealaheami ja rasisma. Dasto storylab dan birra ahte olu nuorat válljehit dásseárvvu bealuštit ja čájehit rámisvuođain gii son lea ja gos son lea eret.Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Dát ráidu lea dovdduid birra. Oahppoplána bajit oasis čuožžu ahte álbmotdearvvašvuohta ja eallimis birget, galgá veahkehit ohppiid ovdánahttit gelbbolašvuođa mii ovddida sin dearvvašvuođa ja addá sidjiide coavzzi hálddašit hástalusaid eallimis. Ráidu veahkeha ohppiid smiehtadit iežas dovdduid birra, ja dovdát sihke earáid ja iežas dovdduid.Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosisbiblioteket

Rumaš ja seksualitehta ráidu guoskkaha seksualitehta ja gárrendili. Olu dáin dahkosiin leat jearaldagat mat sáhttet addit oalle gáibideaddji reflekšuvnnaid dahje smiehttama. Oahpaheaddji berre ásahit oadjebas, dorvvolaš rámmaid dáidda diimmuide ja diktit ohppiid čiekŋudit iežaset fáddái. Oahppit sáhttet čállit iežaset girjjis Storylabas dahje ásahit dohko girjji man sáhttá gohčodit juogo “Mu identitehta”, mu “Giisá” dahje mu “Árdnabumbá”.Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

“Ovttastallat” fáddái gullet ustitvuohta, olmmáivuohta, givssideapmi, neahttadáidu ja veahkaváldin. Dat hástala ohppiid iežaset giellageavaheami, ja sihke iežaset ja earáid daguid. Inkluderen ja iešdovdu leat guovddáš doahpagat. Hárjehusain lea luohkkáságastallan guovddážis. Lea mávssolaš bidjat buori áiggi ohppiid vástádusaid gieđahallamii. Jurddašit, reflekteret ja čuovvolit muhtun oaiviliid dárkileappot. Oahppit sáhttet čállit iežaset girjjis Storylabas dahje ásahit dohko girjji man sáhttá gohčodit juogo “Mu identitehta”, mu “Giisá” dahje mu “Árdnabumbá”.Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Adveantalaba juohke skuvlabeaivvi nammii juovlamánus. Juohke beaivve gávnnat lávkkiid dan beaivvi kaleandarsiidduin, beaivvi smiehttamuš ja árvalus adveantadoibmii. Dás gávnnat earret eará juovlalávlagiid, filmmažiid, smiehttanbargguid ja hutkás doaimmaid. Ja nu go muđui eará labain, de sáhtát ieš sirddášit ja rievdadit lávkkiid vai heive du oahpahussii ja du adveantabottuide.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Halloween-ráidu mas lea oktasaš bargoboddu CoLabas, guokte Storylaba mat lea viežžan inspirašuvnna Escape-Room málles ja dát lea jurddašuvvon ovttasbargun joavkkuin. Dasto lea vel okta StoryLaba mas lea čállinálgu.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Guoddevaš ovdáneapmi

Guoddevaš ovdáneami fáddábargguid bokte galget oahppit ovdánahttit gealbbu mii dahká ahte sii sáhttet dahkat ovddasvástideaddji válljemiid ja bargat ehtalaččat ja birasdiđolaččat. Oahppit galget oažžut ipmárdusa das ahte ovttaskas olbmo daguin ja válljemiin lea mearkkašupmi. Fáddá fátmmasta čuolmmaid mat leat čadnon birrasii ja dálkkádahkii, geafivuhtii ja resurssaid juogadeapmái, riidduide, dearvvašvuhtii, dásseárvui, demografiijai ja ohppui. Oahppit galget oahppat movt iešguđet bealit guoddevaš ovdáneamis gullet oktii.  Máhttu luonddu ja servodaga oktavuođaid birra, mo olbmot váikkuhit dálkkádahkii ja birrasii, ja mo birgenláhki,eallinvuohki ja demografiija gullet oktii, buorida dán áddejumi. Mo luondu áddejuvvo ja hálddašuvvo Sámis vássánáiggis ja dálááiggis gullá dása. Oahppit galget oahppat mot iešguđetlágan bealit guoddevaš ovdáneamis gullet oktii.

Dás gávnnat resurssaid maid sáhttá geavahit guoddevaš ovdáneami  fáddábarggus.

Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis

Dát ráidu lea ekonomiija birra, mikrodásis makrodássái. Dat álgá lagas oktavuođain priváhta- ja bearašekonomiijain, ovdal go peršpektiiva viiddiduvvo vearrovuogádahkii, nationálabušehttii ja čálgostáhtii.Illustrasjonsbilde som viser de ulike innholdselementene i serien.

Geahča dán ressursa girjerádjosis