Fágajgasskasasj tiemá JS
Dánna ressursajt gávna, badjásasj tiemáj milta tjuoldeduvvam:
Demokratijja ja viesátguojmmevuohta
Demokratijja ja viesátguojmmevuohta fágajgasskasasj tiebmá oahppijda vaddá máhtov ja dádjadusáv demokratijjalasj árvoj ja prinsihpaj hárráj vaj máhtti demokratijjalasj prosessajt hábbmit ja dajda sæbrrat. Åhpadibme galggá oahppijda vaddet dádjadusáv gåktu demokratijja ja guovdásj almasjrievtesvuoda dagu moalgedimfriddjavuohta, jienastimriektá ja organisasjåvnnåfriddjavuohta aktij gulluji. Galggi bessat dádjadit demokratijjan li moatte lágásj háme ja vuoge.
Oahppe galggi aj demokratijjalasj institusjåvnåj åvddånimev dádjadit Sámen, ja gåktu sijdda la læhkám ja la ájn akta vuohke ietjas organisieritjit demokratijjalattjat. Dát aj guosská sámij bargguj rijkajgasskasasj iemeálmmukaktisasjbargujn ja rijkajgasskasasj sjiehtadusájn ja konvensjåvnåj merkadusán demokratijjalasj åvddånibmáj. Bargadijn sebrudakfágajn galggi oahppe ájádallat lájttálisát, válldet iesjguhtik perspektijvajt, giehtadallat dágástallamijt ja vuosedit dåjmalasj viesátguojmmevuodav.
.
Sáme giellavahkko galggá sámegielajt vuojnnusij buktet ja åvddån låpptit. Dán rájdo baktu ájggu Learnlab åvdedit ja gaskostit nuortta-, oarjjel- ja julevsáme gielajt ja kultuvrajt.
Åhpadime baktu galggi oahppe oadtjot máhtudagáv Sáme guovloj birra, ja ájádallat majt sihtá javllat liehket oassen Sámes ja iesj gullut duon dán elemænntaj mij la tjanádum dasi.
Dát rájddo le terrordáhpádusáj birra ma dáhpáduvvin snilltjamáno 22. b. 2011 ja guoradallá gåktu dá mijá sebrudagáv vájkkudin. Sisadno le hiebaduvvam vaj oahppe galggi vidjurij gasskavuodajt dádjadit.
Dán rájdon bessi oahppe ájttsat ja reflektierit mij teknologijja le, gåktu teknologijja l sebrudagáv rievddam ja gåktu teknologijjalasj gávnnusa nubbe nuppe nali tsieggiduvvi. Makkir teknologijjalasj åvddånime li buore midjij, ja makkira ælla sæmmi buore? Gåktu dát vájkkut barggoiellemij ja priváhta iellemij? Rájddo åtsåt gåktu ådåájggásasj teknologijja, sierraláhkáj sosiála medijá, diehtoteknologijja ja hiebadum márnánfievrridibme la alvos hásstalus demokratijjaj.
Rájddo gåvåt maŋep væráltdoarov nuorttan. Doarro Sállanin gåvåduvvá, ja duodden vil diedo doaros, fáŋŋgaårruha, sirdedibme ja Finnmárko ådåsistsieggim ulmutjij ja sebrudagáj hárráj. Gullap ájnegasj ulmutjij ja sijá vásádusáj birra ja ratjástimij birra iehtjádijt viehkedittjat.
Álmmukvarresvuohta ja bierggim
Tiebmá galggá viehkken dádjadit gåktu iehtjádij siegen doajmmá, aj digitála láhkáj, vájkkut relasjåvnåjda ja gullevasjvuohtaj la aj oassen fága máhtudagás. Tiebmá galggá vájkkudit jut oahppe máhtti buoragit válljit iellemin ja giehtadallat hásstalusájt ma li tjanádum seksualitiehttaj, persåvnålasj ruhtadilláj, gárevselgajda, ålgoduvvamij ja digitála ulmutjahttemij. Tiebmá galggá aj hábbmit dádjadusáv, vieledimev ja gierddisvuodav moattebelakvuohtaj, iehtjádij árvojda ja iellemválljimijda, ja vaddet perspektijvajt dasi mij buorre iellem máhttá liehket. Oahppe galggi máhttet identifisierit suorgijt gånnå ulmusjárvvo ájteduvvá, duola degu ulmusjoasestime ja dálásj ájge oarjjevuoda aktijvuodan, ja vuosedit dåjmajda ma ulmutjij vuododárbojt várajda válldi.
Álmmukvarresvuohtaj la viek ájnas ahte sebrudahka dilev láhtjá váj juohkka aktugasj bæssá buoragit válljit ietjas varresvuoda hárráj. Bierggim merkaj buktet dádjadit ja vájkkudit faktåvråjt ma rijbbamij vájkkudi. Tiebmá galggá viehkken váj oahppe oahppi giehtadallat miehtebiekkajt ja vuosstemannamijt giehtadallat, ja persåvnålasj ja praktihkalasj tjuolmajt buoremus láhkáj.
Guoddelis åvddånibme
Oahppe galggi bargo tjadá åvddånahttet máhtudagáv guoddelis åvddånimes vaj máhtti válldet vásstediddje válljimusájt ja etalattjat ja diedalattjat birrasa gáktuj dåmadit. Oahppe galggi dádjadit juohkkahattja dåmadimen ja válljimin le merkadus. Tiemán li tjuolma ma gulluji birrasij ja dálkádahkaj, hæjosvuohtaj ja ressursajuohkemij, rijdoj birra, varresvuoda, dássádusá, demografijja ja åhpadusá birra. Máhtudahka aktijvuoda birra luondo ja sebrudagá gaskan, gåktu ulmutja dálkádagáv ja birrasav vájkudi, ja gåktu viessomvidjura, viessomvuohke ja demografijja li aktij tjanádum, le aj oassen dádjadusá åvddånimen. Gåktu luonndo dádjaduvvá ja háldaduvvá Sámen dálla ja åvdepájge, le oassen dássta. Oahppe galggi oahppat aktijvuoda birra guoddelis åvddånime iesjgeŋga åsij gaskan.
Dánna gávna ressursajt majt máhtá adnet gå galga tjadádit guoddelis åvddånime birra.
Dát rájddo l økonomijja birra, mikrodáses makrodássáj. Rájddo álggá lahka aktijvuodajn priváhta- ja familljaøkonomijjajn, åvddål gå perspektijvva vijdeduvvá værrovuogádahkaj, nasjåvnålasjbudsjæhttaj ja álkkádusstáhttaj.
